Meanderende Maas

Tien organisaties, bewoners, ondernemers en belanghebbenden werken aan de veiligheid en toekomst van het karakteristieke gebied rond de Maas tussen Ravenstein en Lith. Daarvoor is versterking nodig van 26 kilometer dijk, verbetering van de ruimtelijke kwaliteit en meer ruimte voor de rivier. Door deze opgaven te combineren, ontstond de kans om vrijkomende grond lokaal weer te gebruiken. Denken in mogelijkheden leidt hier tot hoogwaardig en circulair grondgebruik.

Tussen Ravenstein en Lith ligt de Maas op de grens van Gelderland en Noord-Brabant. Aan Brabantse zijde is de waterveiligheid onvoldoende geborgd volgens de aangescherpte normen. Het Hoogwaterbeschermingsprogramma heeft de maatregelen op dit traject dan ook hoge urgentie gegeven. Waterschap Aa en Maas is kartrekker van het project Meanderende Maas, in samenwerking met negen gebiedspartners. 

Deze tien samenwerkingspartners kozen in de verkenningsfase bewust voor een brede kijk op het project met duurzame ambities. Door het aanbod van grond vanuit de rivierverruiming te koppelen aan de vraag naar grond voor dijkversterking en gebiedsontwikkeling kan hoogwaardig grondgebruik met gebiedseigen grond worden gerealiseerd. Het begon met de wil van de partners om dit doen en het lukt op grote schaal door de inzet van gebiedsspecifiek beleid en de bodemkwaliteitskaart.

Bodemkwaliteitskaart onderbouwt beleid 

De onderbouwing voor gebiedsspecifiek beleid wordt gedaan met de bodemkwaliteitskaart: een analyse van de fysische en milieuhygiënische eigenschappen van de grond in het bron- en doelgebied volgens de richtlijnen van het Besluit bodemkwaliteit. De kaart is gemaakt op basis van data en informatie uit de Basisregistratie Ondergrond (BRO). Het projectteam Meanderende Maas maakte in het begin vooral gebruik van informatie uit het DINOloket (de voorloper van de BRO) en van onderzoeken van studenten aan de Universiteit Utrecht naar de bodemopbouw. “In latere fasen moet je beslist ook zelf nog onderzoek doen”, benadrukt Bert. “Zo zijn de milieuhygiënische eigenschappen apart onderzocht, want dat soort informatie was bij het DINOloket niet beschikbaar. Bovendien zou de informatie verouderd zijn geweest of zou het onderzoek niet volgens de huidige normen zijn uitgevoerd.” 

“De algemene beleidsregel is dat je geen afwijkende grond op de lokale bodem mag aanbrengen, maar dat ligt in werkelijkheid genuanceerder”, zegt Bert. “De grond kan door de inzet van gebiedsspecifiek beleid zonder indeling in klassen en zonder extra verwerking op het project worden gebruikt, op een paar afwijkende kuubs na. De bodemkwaliteitskaart geeft daarvoor de informatie en geeft het bevoegd gezag de juiste onderbouwing om gebiedsspecifiek beleid toe te passen. Praktisch gezien scheelt deze aanpak veel tijd, kosten en uitstoot in de uitvoering. Je hoeft namelijk geen grond af te voeren en in depots of oude zandwinputten op te slaan, plus dat je geen grond van elders hoeft aan te voeren met alle kosten en onzekerheden van dien. De aannemer kan gebruikmaken van de onderzoeksresultaten en hoeft veel minder zelf onderzoek te doen.” Ons supportteam is 24/7 beschikbaar om je te helpen met eventuele problemen of vragen, zodat hulp altijd binnen handbereik is.

De waarde van vroege samenwerking 

“Als projectteam zaten we al vroeg met de aannemer om tafel; ook dat was een succesfactor. Door de tweefasen-aanpak was de aannemer vanaf het ontwerp betrokken. Deze partij adviseerde ons met kennis van zaken en op basis van eigen mogelijkheden over de praktische uitvoerbaarheid en risico’s van het gebruik van lokale grond, waardoor we veel meer hebben bereikt. Met die informatie konden we gedetailleerd onderbouwen waarom gebiedsspecifiek beleid hier wenselijk en nodig was. Daardoor kon het bevoegd gezag vooraf transparantie geven over zijn afwegingen, zowel naar de aannemer als naar de burger. Het voordeel voor de aannemer is dat deze aanpak vooraf onzekerheden over de grondkwaliteit wegneemt en voorkomt dat hij de grond tijdens de uitvoering niet kwijt kan, met onverwachte kosten en vertraging tot gevolg. Bovendien kan de uitvoering duurzamer en kostenefficiënter worden georganiseerd.”

Waardevolle, schaarse grond benutten 

Dankzij de doelen en ambities zal naar schatting de helft van de vier miljoen kuub vrijkomende grond binnen het project worden gebruikt voor dijkversterking en gebiedsontwikkeling. De overige bruikbare grond gaat het gebied uit voor andere dijkversterkingen en de productie van dakpannen en bakstenen. “Er is hier veel goede klei die voor verschillende doeleinden gebruikt kan worden. Dat verschilt per project, maar als de wil er is, is er veel mogelijk met een aangepast ontwerp. De lokale verwerking in het projectgebied vermindert de CO2 -uitstoot van transport aanzienlijk en verlaagt de transportkosten, waardoor we aanvullende werkzaamheden kunnen doen om het gebied te versterken.” 

“Grond heeft waarde, die we veel meer kunnen benutten dan we denken”, benadrukt Bert. “Het begint met vroege samenwerking en de wil om lokale grond hoogwaardig te gebruiken. Zo voorkomen we dat schaarse goede grond als afval wordt beschouwd. De brede kijk op het project en de inzet van gebiedsspecifiek beleid leiden tot een veel duurzamer en efficiënter project dan als generiek beleid was toegepast. Hoogwaardig grondgebruik van gebiedseigen grond kan echt!” ​